08 maj Chiny, Polska i ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
Samo w sobie naśladownictwo cudzych produktów nie jest zakazane. Wynika to z tego, że rozwój jest oparty między innymi o to, co zostało stworzone w przeszłości. Naśladownictwo musi jednak odpowiadać zasadom uczciwości. Z takiego założenia wyszedł ustawodawca regulując zakaz naśladownictwa w ustawie o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W tym duchu także orzekł Sąd Apelacyjny w Warszawie w sprawie dotyczącej produkowanych w Chinach, a sprzedawanych w Polsce zawiasów do drzwi.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (uznk), czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta. Czynem takim jest m.in. wprowadzające w błąd naśladownictwo produktów, regulowane w art. 13 uznk. W jego myśl, czynem nieuczciwej konkurencji jest naśladowanie gotowego produktu, polegające na tym, że za pomocą technicznych środków reprodukcji jest kopiowana zewnętrzna postać produktu, jeżeli może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu. Nie stanowi czynu nieuczciwej konkurencji naśladowanie cech funkcjonalnych produktu, w szczególności budowy, konstrukcji i formy zapewniającej jego użyteczność. Jeżeli naśladowanie cech funkcjonalnych gotowego produktu wymaga uwzględnienia jego charakterystycznej formy, co może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu, naśladowca jest zobowiązany odpowiednio oznaczyć produkt. Natomiast na podstawie samego art. 3 uznk może być też m.in. zakazane naśladownictwo produktu, jeśli prowadzi do nieuczciwego wykorzystania renomy konkurenta.
Oczywiście powyżej przytoczyłam tylko regulacje ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, a tymczasem zupełnie oddzielnie może być zakazane naśladownictwo na podstawie naruszenia praw wynikających z rejestracji (np. prawa z rejestracji wzoru przemysłowego chroniącego design) czy na podstawie naruszenia praw autorskich.
We wspomnianym na wstępie wyroku z 27 lipca 2017 (sygn. akt I ACa 445/16) Sąd Apelacyjny w Warszawie orzekał o nie rzadko pojawiającym się przypadku naśladownictwa związanym z produktami pochodzącymi z Chin. Spółki, które wniosły powództwo, to włoski producent zawiasów do drzwi drewnianych i ich polski dystrybutor. Pozwany to z kolei polski przedsiębiorca, który sprzedawał zawiasy wyprodukowane w Chinach. Były one podobne to zawiasów włoskich, ale nie posiadały logo, jak miało to miejsce w wypadku zawiasów powodowych spółek. Zawiasy stron różniły się też między innymi w zakresie konstrukcji, użytych materiałów oraz w cenie – zawiasy włoskie były o około 50% droższe od zawiasów chińskich. Powodowe spółki wskazały na naruszenie wcześniej wspomnianych art. 3 i 13 uznk, a także art. 10 uznk, który dotyczy wprowadzającego w błąd oznaczenia lub opakowania produktu. Żądały od pozwanego zaniechania wprowadzania do obrotu chińskich zawiasów, nakazania ich zniszczenia, nakazania publikacji oświadczenia wyrażającego ubolewanie z powodu popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji oraz wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści.
Sąd Okręgowy nie przyznał racji stronie powodowej. Wykluczył ryzyko wprowadzenia w błąd na gruncie art. 10 uznk przede wszystkim z powodu odmienności w zakresie logo. Odnośnie zaś do art. 13 uznk wskazał, że „naśladownictwo cudzych produktów samo przez się nie jest zjawiskiem nagannym, ponieważ postęp jest możliwy zarówno dzięki spuściźnie przeszłości, jak i przejmowaniu aktualnych rozwiązań. Proces ten ma być jednak uczciwy, co oznacza, że naśladownictwo produktów jest co do zasady dozwolone, jeżeli:
- ich ochrona nie wynika z przepisów chroniących własność intelektualną,
- nie zachodzi niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd co do tożsamości produktu lub producenta oraz
- nie ma miejsca przypadek pasożytniczego naśladownictwa stanowiącego naruszenie dobrych obyczajów,
- naśladownictwo dotyczy cech funkcjonalnych produktu, z zastrzeżeniem dotyczącym niewprowadzenia w błąd. (…)
Deliktem nieuczciwej konkurencji nie jest każda postać naśladownictwa, lecz tylko tzw. niewolnicze naśladownictwo, obejmujące takie przypadki wiernego naśladownictwa (kopiowania zewnętrznej postaci produktu), w których dla przeciętnego odbiorcy nie jest możliwe odróżnienie kopii od oryginału. ”
Sąd Okręgowy podkreślił, że produkty stron różnią się głównie w zakresie logo (produkty powodów je posiadają, a pozwanego nie) i ceny. Co wiecej, mamy tu do czynienia z odbiorcą, który wie, że na rynku jest bardzo wiele produktów pochodzących z Chin o niższej jakości. Dodatkowo Sąd wskazał, na rynku znajduje się wiele podobnych zawiasów, które „nie przeszkadzają” stronie powodowej.
Na koniec Sąd Okręgowy odmówił powodom ochrony też przed rzekomymi naruszeniami związanymi z renomą. Natomiast z punktu widzenia formalnego Sąd odmówił w ogóle możliwości dochodzenia roszczeń spółce włoskiej, ponieważ nie prowadzi ona działalności w Polsce. Jest to częsty powód oddalania roszczeń podmiotów zagranicznych na podstawie uznk.
Sąd Apelacyjny podtrzymał wyrok Sądu Okręgowego. Podkreślił między innymi, że odbiorcą zawiasów jest profesjonalista, a także, ze istnieją różnice między zawiasami w postaci braku logo i zdecydowanie niższej ceny w wypadku zawiasów sprzedawanych przez pozwanego. Kwestie te prowadzą do wniosku o braku ryzyka wprowadzenia odbiorców zawiasów w błąd co do tożsamości producenta lub produktu wskutek sprzedaży podobnych produktów przez strony (na gruncie art. 13 uznk). Kwestia różnic w cenie została zdecydowanie podkreślona przez Sąd jako czynnik, który w danej sprawie może wykluczać wprowadzenie w błąd. Sąd Apelacyjny uznał też, że nie zostało wykazane, aby zawiasy powodów cieszyły się renomą, więc nie ma miejsca naruszenie art. 3 uznk.
Omawiany wyrok to dobry przykład stosowania normy, zgodnie z którą naśladownictwo produktów samo w sobie nie jest z zasady zakazane. Całkowity zakaz naśladownictwa hamowałby rozwój gospodarki. Ustawodawca chroni jednak przed niektórymi przypadkami naśladownictwa, przed nieuczciwym naśladownictwem czy naruszeniem praw własności intelektualnej.
