25 sie Wzór przemysłowy
Wzór przemysłowy to pojęcie, z którym powinien zapoznać się każdy przedsiębiorca, który w ramach swojej działalności wytwarza jakieś produkty. W przypadku wielu branż to właśnie wygląd zewnętrzny produktu odgrywa kluczową rolę. Wrażenia wizualne coraz częściej decydują o tym, czy klient ostatecznie zdecyduje się na zakup. Nowoczesne i oryginalne wzornictwo przemysłowe z pewnością zasługuje więc na ochronę.
Czym jest wzór przemysłowy?
Wzór przemysłowy (ang. design) odnosi się do zewnętrznej postaci produktu i nie ma bezpośredniego związku z jego funkcjonalnością i cechami technicznymi. Istnieje więc bardzo szeroki zakres wytworów, które można objąć ochroną.
Definicja ustawowa tego pojęcia mówi, że wzór przemysłowy to „nowa i posiadająca indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadana mu w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację”. Warto znać również definicję samego wytworu – jest to „każdy przedmiot wytworzony w sposób przemysłowy lub rzemieślniczy, obejmujący w szczególności opakowanie, symbole graficzne oraz kroje pisma typograficznego, z wyłączeniem programów komputerowych[1]”.
Należy podkreślić, że wytwory mogą składać się z wielu części składowych. Wskazane definicje przywodzą na myśl wiele elementów – jako wzory przemysłowe rejestruje się wygląd złożonych elementów armatury, mebli, zabawek, etykiet produktów, a nawet śliniaków dentystycznych.
Jaki wzór przemysłowy można zarejestrować?
Nie każdy wzór przemysłowy będzie podlegał rejestracji. Aby móc skutecznie zarejestrować wzór przemysłowy, musi on posiadać cechę nowości oraz mieć tzw. indywidualny charakter. Wzorem, który posiada wymaganą cechę „nowości”, jest wzór wcześniej nieujawniony, a także wzór niemający identycznego poprzednika[2]. Wzór przemysłowy nie zostanie uznany za nowy, jeśli wcześniej jeśli nastąpi ujawnienie „tego samego” wzoru, jak i „takiego samego” wzoru. „Indywidualny charakter” odnosi się natomiast do ogólnego wrażenia, jakie wzór wywołuje na zorientowanym użytkowniku. Wzór, który spełnia tę przesłankę powinien sprawiać, że konsument dostrzega nowe cechy wyglądu danego produktu – porównywane produkty nie mogą wywoływać identycznego ogólnego wrażenia.
Co daje rejestracja wzoru przemysłowego?
Uzyskanie ochrony wynikającej z rejestracji wzoru przemysłowego daje prawo wyłącznego korzystania ze wzoru w sposób zarobkowy lub zaowodowy. Chroni to przed kopiowaniem danego wzoru, ale też przed – nawet niezamierzonym – naśladownictwem. Ochrona przyznana prawem z rejestracji obejmuje każdy wzór przemysłowy, który wywołuje na odbiorcy tzw. identyczne ogólne wrażenie. Zakres ochrony nie jest więc bardzo szeroki.
Czym jest wzór wspólnotowy (wzór unijny)?
Wzory przemysłowe można zarejestrować zarówno w procedurze krajowej jak i unijnej. Ochrona krajowa obejmuje jedynie terytorium Polski, a cała procedura odbywa się przed Urzędem Patentowym RP. Równie efektywną ochronę da procedura europejska. Rejestracja unijna pozwala na uzyskanie ochrony wzoru wspólnotowego na terenie 28 państw członkowskich Unii Europejskiej. Udziela jej urząd Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej w Alicante. W obydwu przypadkach ochronę przyznaje się na okresy pięcioletnie, które w sumie nie przekraczają 25 lat.
Wzory niezarejestrowane
Ciekawostką jest, że w przypadku Unii Europejskiej ochrona obejmuje nie tylko zarejestrowane wzory przemysłowe. Unia Europejska stworzyła system, który chroni również tzw. niezarejestrowane wzory wspólnotowe. Jedynym warunkiem, który należy spełnić, aby skorzystać z ochrony jest upublicznienie wzoru. Nie trzeba dochowywać żadnych formalności. Ochrona wynikająca z tego systemu trwa trzy lata i umożliwia dochodzenie praw w przypadku skopiowania danego wzoru. Instytucja ta jest szczególnie przydatna przedsiębiorcom, którzy wytwarzają produkty o krótkiej żywotności. Chodzi w szczególności o towary sezonowe, które szybko przestają być atrakcyjne dla konsumentów. Polegając na ochronie wzorów niezarejestrowanych, należy pamiętać o zebraniu i zarchiwizowaniu dowodów pierwszego publicznego ujawnienia wzoru!
Ograniczenia ochrony wzoru przemysłowego
Rejestracja wzoru przemysłowego z pewnością niesie ze sobą wiele korzyści. Obowiązujące przepisy przewidują jednak również pewne ograniczenia ochrony wynikającej z rejestracji wzoru. Przede wszystkim, prawo to nie obejmuje:
- Cech które byłyby niewidoczne na etapie zwykłego użytkowania;
- Cechy danego wytworu, które wynikają jedynie z jego funkcji technicznej;
- Części zamiennych, czyli elementów złożonego wytworu niezbędnych do naprawy, która przywróci mu wygląd początkowy (to szczególnie ważny wyjątek w branży motoryzacyjnej)
Ile kosztuje rejestracja wzoru przemysłowego?
Koszt rejestracji wzoru w Polsce to ok. 1500 PLN. Koszt rejestracji wzoru unijnego to ok. 3000 PLN. Podane kwoty obejmują wynagrodzenie pełnomocnika i wszystkie opłaty urzędowe. Zwykle korzystnie jest zgłosić wiele wzorów w ramach jednego wniosku.
Ile trwa rejestracja wzoru przemysłowego?
Procedura rejestracji wzoru jest bardzo szybka i pewna. W przypadku wzoru krajowego procedura trwa ok. 4 miesięcy. W przypadku wzoru unijnego rejestracja zajmuje zwykle ok. 2 tygodni.
Czy trudno jest zarejestrować wzór przemysłowy?
Aż zbyt łatwo! Co do zasady, urząd patentowy zarejestruje każdy wzór, jeśli wniosek spełniać będzie wymogi formalne. Przesłanki nowości i indywidualnego charakteru nie są badane na etapie procedury zgłoszeniowej. Oznacza to, że w rejestracjach wiele jest wzorów, które nie spełniają tych przesłanek. W takim przypadku mogą one podlegać unieważnieniu. Do czasu unieważnienia zarejestrowanego wzoru należy jednak domniemywać jego ważność.
Zarejestrowanie wzoru to jedno – jego późniejsza ochrona przed sądem to zupełnie inna sprawa. Z tego powodu zgłoszenie należy skonstruować w taki sposób, aby maksymalnie ułatwić sobie późniejsze dochodzenie roszczeń przed sądem. Stosowanie linii przerywanych, dodatkowego cieniowania, modyfikowanie wizerunku wzoru to tylko kilka podstawowych „tricków” rzeczników patentowych.
Liczba zarejestrowanych wzorów przemysłowych wzrasta z roku na rok
Przedsiębiorcy coraz częściej dostrzegają liczne plusy rejestracji wzoru przemysłowego. Liczba zarejestrowanych wzorów konsekwentnie wzrasta. Wzrost ten nie jest wybitnie duży, ale niezaprzeczalnie świadczy o coraz większej świadomości przedsiębiorców. W 2017 roku zgłoszony do ochrony w EUIPO ponad 95 tysięcy wzorów. Odpowiednie zabezpieczenie wzoru przemysłowego pozwala na czerpanie korzyści z eksploatacji danego produktu i zapewnia skuteczną ochronę przed potencjalnymi naruszeniami. Mimo, że sama rejestracja wzoru wymaga pewnych nakładów finansowych, w dalszej perspektywie koszty te mogą się zwrócić. W bezpiecznym przebrnięciu przez procedurę rejestracji wzoru przemysłowego, pomóc może wyspecjalizowana kancelaria patentowa.
[1] Art. 102 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (Dz.U. 2017 poz. 776)
[2] Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego siedziba w Warszawie z dnia 29 marca 2007 r., sygn.VI SA/Wa 118/07, Legalis
