12 mar Zastrzeżenia patentowe
Zastrzeżenia patentowe (patent claims) to najważniejszy element zgłoszenia każdego wynalazku. Zgodnie z prawem własności przemysłowej[1], zastrzeżenia patentowe stanowią podstawę oceny zdolności patentowej wynalazku i decydują o zakresie przyznanej ochrony. Ich kształt i treść podlega więc szczególnym zasadom. Warto poznać najważniejsze zagadnienia związane z zastrzeżeniami patentowymi.
Zastrzeżenia patentowe – co to jest?
Zastrzeżenia patentowe to sformalizowane, słowne przedstawienie cech charakteryzujących wynalazek. Uzasadniają one jego zdolność patentową, tzn. nowość, poziom wynalazczy i przemysłową stosowalność. Zastrzeżenia patentowe znajdują się w opisie patentowym. Powinny jednoznacznie określać przedmiot żądanej ochrony, czyli jasno i zwięźle wskazywać cechy techniczne wynalazku niezbędne dla jego realizacji.
Prawidłowo skonstruowane zastrzeżenie patentowe składa się zwykle z części przedznamiennej (określenia znanego stanu techniki) oraz części znamiennej, określającej cechy wynalazku wyróżniające go spośród znanych rozwiązań technicznych. Oddziela ja wyrażenie „znamienne tym, że”.
Zastrzeżenia patentowe – rola
Zastrzeżenia patentowe wyznaczają zakres patentu. Ich zadaniem jest scharakteryzowanie wynalazku ujętego w zgłoszeniu. Zastrzeżenia patentowe powinny umożliwiać ocenę zdolności patentowej wynalazku. W przypadku udzielenia patentu powinny również umożliwiać identyfikację rozwiązania, stanowiącego jego przedmiot oraz pozwalać na odróżnienie go od rozwiązań, które nie są chronione patentem. Konsekwencją takiego ukształtowania modelu ustalania zakresu przedmiotowego patentu jest to, że cechy techniczne nieujęte w zastrzeżeniach patentowych nie są objęte ochroną. W takim przypadku nie będzie też miało znaczenia, że dane cechy zostały ujawnione w opisie patentowym. Rysunki i opis wynalazku, które również muszą znaleźć się w zgłoszeniu wynalazku, będą odgrywały rolę pomocniczą.
Jak interpretować zastrzeżenia patentowe?
W praktyce często pojawia się problem z ustaleniem czy daną cechę techniczną objęto zastrzeżeniami patentowymi czy leży ona poza ich zakresem. W interpretacji zastrzeżeń patentowych pomocą mają być opis wynalazku oraz rysunki[2].
Zgodnie z obecnie obowiązującą ustawą, rozszerzająca wykładnia zastrzeżeń patentowych wynikająca z teorii ekwiwalentów jest dopuszczalna, choć nie jest ustawowo uregulowana. Jej zastosowanie należy do kompetencji sądu rozstrzygającego spór patentowy.
Teoria ekwiwalentów rozszerza ochronę patentową poza literalne brzmienie zastrzeżenia patentowego. Wywodzi się ona z Konwencji o patencie europejskim (EPC) regulującej w art. 69 zakres ochrony przyznany patentem europejskim. Protokół interpretacyjny do art. 69 EPC reguluje zakres ochrony patentowej powinien leżeć pomiędzy dwoma skrajnościami. Pomiędzy pierwszą wynikającą z ścisłej i literalnej wykładni zastrzeżeń patentowych, a drugą wynikającą z rozumienia zastrzeżenia patentowego jako idei i wskazówki określającej zakres ochrony. Zamiast tego protokół interpretacyjny do art. 69 EPC przy wykładni zastrzeżeń patentowych nakazuje uwzględniać równoważniki (equivalents) [3]. Stosowanie teorii ekwiwalentów jest również proponowane przez piśmiennictwo i orzecznictwo [4] dla patentów udzielonych w trybie krajowym, polskim.
Naruszeniem będzie więc nie tylko identyczne rozwiązanie, ale również rozwiązanie posiadające zbieżny efekt techniczny uzyskany przy zastosowaniu oczywiście równoważnych środków technicznych [5] . Przez zbieżny efekt techniczny trzeba rozumieć efekt o tym samym rodzaju i tej samej jakości [6]
W orzecznictwie [7] wskazuje się, że rozwiązaniem oczywiście równoważnym jest środek techniczny, wywołujący taki sam efekt, jak rozwiązanie zastrzegane. Dla przeciętnego znawcy stanowić będzie to „równoważne odchylenie” czy „wariację” rozwiązania zastrzeganego. Ogólnie rzecz ujmując, ekwiwalentność polega więc na tym, że zamiast niektórych cech zastrzeganych, rozwiązanie ma cechy równoważne o takim samym efekcie.
Warto pamiętać, że zastrzeżenia patentowe odgrywają główną rolę nie tylko w momencie zgłoszenia wynalazku do ochrony. Kluczowe znaczenie mają także przy ewentualnych sporach. Z tego powodu uważne skonstruowanie zastrzeżeń patentowych zagwarantuje nie tylko przyznanie patentu, ale także ułatwi dochodzenie swoich praw w przypadku naruszenia.
[1] Art. 63 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej
[2] Art. 63 ust. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej
[3] Art. 2 Protokołu interpretacyjnego do Art. 69 EPC „dla celów określania zakresu ochrony przyznanej patentem europejskim bierze się pod należytą uwagę każdy element, który jest ekwiwalentem elementu wymienionego w zastrzeżeniach”.
[4] J. Ożegalska-Tryblaska, w: Ł. Żelechowski (red.) Komentarze Prawa Prywatnego Tom VIIIA Prawo własności przemysłowej, s. 560.
[5] Ibidem, s. 561.
[6] Decyzja T-697/92 z 15 czerwca 1994, r. 5.3.
[7] Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi – I Wydział Cywilny z dnia 9 listopada 2012 r., sygn. I ACa 612/12.
