14 lis Patent europejski – czym jest i gdzie obowiązuje?
Czym jest patent europejski? Jak go uzyskać? Jaką ochronę oferuje? W tym artykule przedstawię kilka istotnych faktów dotyczących patentu europejskiego oraz rozwieję popularne mity dotyczącego jego zakresu terytorialnego.
Tekst ten dedykujemy przede wszystkim przedstawicielom organizacji o międzynarodowej skali działania, które chcą zoptymalizować swój budżet na ochronę własności intelektualnej i szukają sposobu na łatwiejsze zarządzanie swoim portfolio praw, bo nie mają do tego wewnętrznego dedykowanego zespołu. Z naszego doświadczenia najczęściej będą to kierownicy R&D lub właściciele.
Czym jest patent europejski?
Patent europejski wielu osobom kojarzy się z prawem obowiązującym na terenie całej Europy jednolicie. Niestety to skojarzenie nie jest całkowicie poprawne. Patent europejski to patent przyznawany przez Europejski Urząd Patentowy (EPO) na mocy Konwencji o udzielaniu patentów europejskich (EPC)[1]. Zgodnie z zasadami EPC, patent europejski nie dotyczy krajów Europy, a krajów, które przystąpiły do EPC lub zawarły odrębne umowy z European Patent Organisation. Są to umowy, na mocy których kraje uznają patenty udzielane przez EPO i są to umowy wyznaczające tak zwane extension states oraz validation states.
Aktualna lista krajów, które przystąpiły do EPC znajduje się na stronie EPO. Natomiast lista krajów, dla których obowiązują odrębne umowy znajduje się również na stronie EPO odpowiednio dla extension states i validation states.
Procedura ta pozwala zaoszczędzić czas i pieniądze, w szczególności, kiedy przedsiębiorca chce chronić swoje rozwiązania w dużej liczbie krajów. Pozwala też korespondować tylko z jednym Urzędem Patentowym – Europejskim Urzędem Patentowym, a nie przykładowo z 20 urzędami krajowymi.
Po uzyskaniu patentu europejskiego należy spełnić dalsze wymagania formalne w dwóch ścieżkach proceduralnych. Pierwszej ścieżce klasycznych walidacji i w drugiej ścieżce patentu europejskiego o jednolitym skutku.
Zakres terytorialny patentu europejskiego – uszczegółowienie
Zgodnie z zasadami ujętymi w EPC, patent europejski polega procedurze jego walidacji w zadeklarowanych krajach tzw. designated states, które uprawniony deklaruje w toku postępowania. Spośród designated states wyróżniamy:
- contracting states,
- extension states,
- validation states.
Contracting states to kraje, które przystąpiły do EPC. Wyznaczenie któregokolwiek z contracting states jako kraju, w którym potencjalnie zgłaszający chce uzyskać ochronę (designated states) nie wiąże się z dodatkowymi kosztami. Opłata od wyznaczenia krajów (designation fee) jest stała bez względu czy wyznaczymy tylko jeden kraj czy wszystkie.
W roku 2024 r. mamy 39 contracting states, są to: Albania (AL), Austria (AT), Belgia (BE), Bułgaria (BG), Szwajcaria (CH), Cypr (CY), Czechy (CZ), Niemcy (DE), Dania (DK), Estonia (EE), Hiszpania (ES), Finlandia (FI), Francja (FR), Wielka Brytania (GB), Grecja (GR), Chorwacja (HR), Węgry (HU), Irlandia (IE), Islandia (IS), Włochy (IT), Lichtenstein (LI), Litwa (LT), Luksemburg (LU), Łotwa (LV), Monako (MC), Montenegro (ME), Północna Macedonia (MK), Malta (MT), Holandia (NL), Norwegia (NO), Polska (PL), Portugalia (PT), Rumunia (RO), Serbia (RS), Szwecja (SE), Słowenia (SI), Słowacja (SK), San Marino (SM) i Turcja (TR).
Extension states i validation states to kraje, które zawarły odrębne umowy dotyczące możliwości walidacji patentu europejskiego na ich terytorium. Wyznaczenie któregokolwiek z tych krajów związane jest z dodatkową opłatą na etapie uzyskiwania patentu europejskiego (odpowiednio validation fee, extension fee). W 2024 roku mamy jeden extension states – Bośnia i Hercegowina oraz pięć validation states: Maroko, Mołdawia, Tunezja, Kambodża i Gruzja.
Jak uzyskać patent europejski?
Poprowadzenie całej procedury uzyskania patentu europejskiego wymaga biegłej znajomości przepisów EPC, dużego doświadczenia oraz znajomości orzecznictwa. Niezwykle rzadko zgłaszający decydują się na samodzielne prowadzenie tego rodzaju postępowań, a częściej prowadzą postępowanie przez profesjonalnego pełnomocnika, którym może być europejski rzecznik patentowy. Dodatkowo dla podmiotów spoza EPC istnieje obowiązek posiadania profesjonalnego pełnomocnika. Warto, przed rozpoczęciem procedury, wykonać badania patentowe rozwiązania by nie przepłacić na dalszych etapach procedury.
Procedurę inicjuje się poprzez złożenie wniosku przed EPO o udzielenie patentu zawierającego co najmniej dane zgłaszającego oraz opis wynalazku. Wniosek podlega opłacie za złożenie (filing fee) oraz należy wnieść opłatę za poszukiwanie, (search fee). Językiem postępowania przed EPO jest angielski, niemiecki albo francuski. W roku 2024 opłata urzędowa za złożenie wniosku on-line wynosiła 135 ER, a opłata za poszukiwanie 1520 EUR.
Po zgłoszeniu wynalazku, uprawniony otrzymuje raport z poszukiwań wraz z opinią dotyczącą zdolności patentowej wysyłany najczęściej 6 miesięcy po zgłoszeniu wynalazku. Na raport trzeba odpowiedzieć w terminie 6 miesięcy od daty publikacji raportu z poszukiwań. W tym terminie należy również wnieść opłatę za badanie (examination fee) oraz opłatę za wyznaczenie krajów (designation fee). W roku 2024 opłata za badanie wynosiła 1915 ER, a opłata za wyznaczenie 685 EUR.
W najlepszym przypadku po odpowiedzi na raport z poszukiwań można otrzymać zamiar o udzielenia patentu (intention to grant), a w innych scenariuszach pismo w sprawie wraz z terminem na udzielenie odpowiedzi. W roku 2024, opłata za publikację patentu wynosiła 1080 EUR. Koszty opłat urzędowych przed EPO zmieniają się corocznie, bieżący ich wykaz można znaleźć na ich stronie (link).
W zamiarze udzielenia patentu EPO wzywa uprawnionego do opłacenia opłaty za udzielenie patentu oraz publikację (fee for grant and printing) oraz przetłumaczenia zastrzeżeń patentowych na pozostałe dwa języki EPC tj. angielski, niemiecki i francuski. Po dokonaniu tych czynności EPO informuje uprawnionego o terminie publikacji informacji o udzieleniu patentu w Biuletynie EPO.
Walidacja patentu europejskiego
Walidacja to procedura uznania patentu europejskiego na terytorium danego kraju. Patent europejski jest ważny tylko w krajach, w których zostanie walidowany. Walidację można przeprowadzić tylko i wyłącznie w krajach, które zostały wyznaczone w toku procedury udzielenia patentu europejskiego (designation states). Od publikacji informacji o udzieleniu patentu w Biuletynie EPO uprawniony ma 3 miesiące na walidację patentu europejskiego w wybranych designation states.
Walidacja polega na spełnieniu kryteriów, które wyznaczył każdy z krajów. Na mocy porozumienia londyńskiego[2] niektóre kraje zrezygnowały z pełnych tłumaczeń tekstów opisów patentowych bądź nawet przyzwoliły na korzystanie jedynie z tłumaczeń zastrzeżeń na angielski, niemiecki i francuski. Stąd też koszty walidacji patentu europejskiego są bardzo różne i zależą od uwarunkowań w poszczególnych krajach. Przykładowo, dla Wielkiej Brytanii czy Niemiec jedynym warunkiem walidacji jest opłacenie bieżących opłat za ochronę. Natomiast dla Polski, jako opłaty należy wnieść opłatę za publikację oraz opłatę za bieżący rok ochronny, a także, konieczne jest dostarczenie pełnego tłumaczenia opisu patentowego na język polski. Koszt tłumaczenia opisu na język polski jest zależny od jego długości. Najczęściej koszt ten wynosi między 2 a 6 tys. złotych.
Szczegółowe kryteria dla każdego z krajów EPC zostały zebrane w dodatku National Law relating to EPC.
Jednolity skutek patentu europejskiego (UPC)
Od 2023 roku dla uprawnionych dostępna jest dodatkowa opcja – wniosek o jednolity skutek patentu europejskiego. Wniosek o jednolity skutek patentu europejskiego należy złożyć w terminie 1 miesiąca od publikacji informacji o udzieleniu patentu w Biuletynie EPO wraz z pełnym tłumaczeniem na jeden inny język. Jeśli opis patentowy był w języku angielskim, należy dostarczyć tłumaczenie na jeden z języków urzędowych Unii Europejskiej. Jeśli opis patentowy był w języku francuskim bądź niemieckim, należy dostarczyć tłumaczenie na język angielski.
Zmiana ta jest szczególnie korzystna, w przypadku zainteresowania dużą ilością krajów EPC. Skutek jednolity patentu europejskiego powoduje walidację patentu europejskiego we wszystkich krajach, które przystąpiły do porozumienia[3] oraz umożliwia ponoszenie jednej opłaty za ochronę bez konieczności składania tłumaczeń opisu patentowego na poszczególne języki urzędowe oraz wnoszenia odrębnych opłat za ochronę. Opłata za ochronę jest dużo niższa niż suma opłat za ochronę dla tych krajów, zakładając standardową walidację. Brak konieczności składania tłumaczeń także znacząco redukuje koszty.
Zatem, korzystanie z patentu europejskiego o jednolitym skutku stanowi dużą korzyść finansową w przypadku potrzeby walidacji patentu w dużej liczbie krajów EPC. Koszty walidacji są mocno uzależnione od wybranych krajów oraz długości opisu a także zmieniających się stawek pełnomocników lokalnych. Jednak korzyści wynikające z UPC są widoczne na samych opłatach odnowieniowych za ochronę. Przykładowo, w przypadku walidacji patentu europejskiego we wszystkich 18 krajach, walidując każdy kraj osobno, zgłaszający musi ponieść koszt utrzymania patentów za 6 rok w wysokości około 2300 EUR[4]. W przypadku gdyby Zgłaszający dokonał walidacji poprzez UPC koszt ten wyniósł by 475 EUR[5] . Przykładowe różnice w opłatach odnowieniowych EPO zestawiło na swojej stronie internetowej (link).
Niestety, skutek jednolity niesie za sobą także konieczność prowadzenia ewentualnych sporów przed Jednolitym Sądem Patentowym (UPC). Koszty postępowania przed UPC są dużo wyższe niż w przypadku postępowania przed pojedynczym sądem krajowym. Poza kosztami UPC niesie ze sobą kilka problemów, o których szerzej pisaliśmy w artykule.
Należy także pamiętać, że do porozumienia o Jednolitym Sądzie Patentowym na rok 2024 przystąpiło jedynie 18 krajów, przy czym Polska nie przystąpiła do tego porozumienia. Bieżący wykaz krajów, które podpisały porozumienie w sprawie UPC, można odnaleźć na stronie EPO. Brak przystąpienia do tego porozumienia nie oznacza jednak braku możliwości korzystania z niego przez dany kraj, a jedynie konieczność walidacji patentu europejskiego w tym kraju wedle pierwotnych ustaleń.
*
Jeśli jesteś zainteresowany uzyskaniem patentu europejskiego, bądź chciałbyś/abyś zweryfikować, czy Twoje rozwiązanie może być chronione patentem europejskim, zapraszamy do kontaktu. Główne branże, które obsługujemy w zakresie międzynarodowej ochrony patentowej to m.in. chemia, elektronika, software, mechanika oraz biotechnologia.
[1] Konwencja o udzielaniu patentów europejskich (Konwencja o patencie europejskim), sporządzona w Monachium dnia 5 października 1973 r., zmieniona aktem zmieniającym artykuł 63 Konwencji z dnia 17 grudnia 1991 r. oraz decyzjami Rady Administracyjnej Europejskiej Organizacji Patentowej z dnia 21 grudnia 1978 r., 13 grudnia 1994 r., 20 października 1995 r., 5 grudnia 1996 r. oraz 10 grudnia 1998 r. (dalej „EPC”)
[2] Art. 65 EPC; https://www.epo.org/en/legal/london-agreement
[3] Porozumienie w sprawie Jednolitego Sądu Patentowego, 2013/C 175/01, Dz.U.UE C z dnia 20 czerwca 2013 r.
[4] dane wyliczone zgodnie z kursem walut na dzień 21 listopada 2024
[5] opłata obowiązuje w 2024 roku
