29 gru Fryderyk Chopin jako marka – wyjątkowa ochrona nazwiska i wizerunku
Fryderyka Chopina znają wszyscy Polacy i miłośnicy muzyki klasycznej z całego świata. Uważany za jednego z najwybitniejszych pianistów, Chopin cieszy się globalną popularnością.
Dowodzi tego chociażby Konkurs Chopinowski, jeden z najbardziej prestiżowych konkursów muzycznych świata. Od prawie 100 lat umożliwia on zmagania pianistom interpretującym twórczość Fryderyka Chopina. Chopin jest także postacią silnie związaną z historią Polski i emigracji elit narodu polskiego w czasach zaborów. W związku z tym państwo polskie objęło jego dorobek oraz pamięć o nim specjalną ochroną. Wiąże się ona również z używaniem marki Fryderyk Chopin w stosunku do produktów i usług. Z artykułu dowiecie się Państwo kiedy i jak można używać tej marki.
Nazwisko i wizerunek Fryderyka Chopina – ustawowa ochrona
Chopin jest także postacią silnie związaną z historią Polski i emigracji elit narodu polskiego w czasach zaborów. W związku z tym państwo polskie objęło jego dorobek oraz pamięć o nim specjalną ochroną. Zgodnie z ustawą[1] z 2001 roku, utwory Chopina i przedmioty z nim związane stanowią dobro ogólnonarodowe. Podlegają one szczególnej ochronie. Nazwisko Chopina i jego wizerunek chroni się odpowiednio na zasadach dotyczących dóbr osobistych. Dworek w Żelazowej Woli, miejsce narodzin Fryderyka Chopina, stanowi dobro kultury narodowej. Do życia powołano także specjalny organ – Narodowy Instytut Fryderyka Chopina. Jego zadaniem jest ochrona i promocja dziedzictwa wybitnego kompozytora.
Ochrona czci Chopina jest ustawowym zadaniem Instytutu. Dziedzina znaków towarowych jest potencjalnie niebezpiecznym polem, na którym nazwisko pianisty mogłoby zostać wykorzystane. Zrozumiała jest zatem próba ochrony nazwiska Chopina na gruncie prawa znaków towarowych, mimo że nie jest to narzędzie wprost wskazane w ustawie.
Chopin jako marka – nazwisko jako znak towarowy
Narodowy Instytut Fryderyka Chopina zarejestrował jako znak towarowy właśnie nazwisko CHOPIN. Pierwotne zgłoszenie znaku słownego z 2013 roku obejmowało wszystkie 45 klas. Podzielono je jednak na dwa zgłoszenia. Słowne oznaczenie CHOPIN zarejestrowano w 2016 roku w UrzędzieUnii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej jako dwa różne znaki – EUTM 011931581 oraz EUTM 013485867. Instytut zgłosił znaki dla różnych klas, w taki sposób, że łącznie obejmują całą klasyfikację, z małym wyjątkiem dot. klasy 32 (napoje bezalkoholowe) i 33 (napoje alkoholowe). To właśnie Narodowemu Instytutowi Fryderyka Chopina przysługują prawa do znaków. Ochronę rozszerzono także za pośrednictwem Biura Międzynarodowego WIPO (Światowej Organizacji Własności Intelektualnej) m.in. na Stany Zjednoczone, Chiny i Japonię.
Korzystanie z marki Chopin – licencja
Dzięki temu Instytut zarządza marką Chopin i licencjonuje znak wybranym podmiotom. Jak możemy przeczytać na specjalnej stronie marki Chopin, odpłatną licencję może uzyskać podmiot krajowy lub zagraniczny, po złożeniu specjalnego wniosku o zawarcie umowy z Instytutem. Różne podmioty skorzystały z tej możliwości, dzięki czemu mogą sprzedawać pod marką Chopin perfumy, meble, ubrania, zegarki czy słodycze. Instytut może udzielić licencji dla produktów o określonych walorach jakościowych – szczególnie dla towarów ekskluzywnych, odwołujących się do kultury wysokiej i symboliki patriotycznej.
Znak towarowy Fryderyk Chopin – jak uzyskać licencję?
Celem uzyskania licencji należy zwrócić się do Instytutu z wnioskiem o jej udzielenie. Licencję można otrzymać na czas oznaczony lub nieoznaczony. Instytut uzależnia decyzję o udzieleniu licencji od jakości i charakteru od towarów czy usług świadczonych przez przedsiębiorcę. Zastrzega sobie także możliwość okresowej analizy i kontroli sposobu wykorzystania marki. Instytut przeznacza opłaty licencyjne na pokrycie kosztów ochrony oznaczenia Chopin oraz cele promocji twórczości i osoby Fryderyka Chopina.
Z uwagi na skalę popularności, użycie nazwiska Fryderyka Chopina do promocji marki jest atrakcyjne i prostsze niż budowanie nowej. Podmiot, który zdecyduje się na takie rozwiązanie, dostaje możliwość skorzystania z tej globalnej marki, jednak musi liczyć się z możliwością kontroli ze strony Instytutu. Problemem może być także rozmycie marki, wynikające z wykorzystania jej w różnych branżach albo przez kilka konkurencyjnych podmiotów prowadzących podobną działalność.
Unieważnienie znaku towarowego Chopin
Rozwiązanie zastosowane przez Instytut jest bez wątpienia specyficzne i nie jest idealne. Instytut zarejestrował znak na swoją rzecz, choć sam nie prowadzi działalności związanej z produkcją chronionych towarów czy świadczeniem chronionych usług. Od rejestracji tych znaków już minęło 5 lat – są one więc podatne na unieważnienie z powodu braku rzeczywistego używania. O tym problemie pisaliśmy już na blogu w artykule „Jak używać znaku towarowego i stracić jego ochronę – sprawa MONSTER ENERGY”. Co więcej, wobec znaku CHOPIN EUTM 013485867 taki wniosek już został złożony. Wpłynął do Urzędu 2 grudnia 2022 r.
Oczywiście używanie znaku przez licencjobiorcę uznaje się za rzeczywiste używanie znaku towarowego. Instytut będzie musiał jednak i tak pozyskać dowody od licencjobiorców i przedstawić je w urzędzie. Poza tym wykaz znaku CHOPIN obejmuje m.in. środki do czyszczenia, produkty farmaceutyczne, mięso i ryby czy usługi medyczne. Z listy produktów i usług wskazanych na stronie Instytutu[2] nie wynika, aby znak był w tym zakresie używany. Instytut może stracić więc możliwość zarządzania marką Chopin w takim kształcie.
Korzystanie z metki Fryderyk Chopin – wcześniejsze znaki towarowe zawierające słowo „Chopin”
W rejestrach mamy też inne, wcześniejsze znaki zawierające element „CHOPIN”. Przykładem jest znak Yamaha Corporation EUTM 008560245, zarejestrowany dla instrumentów muzycznych w klasie 15. czy znaki EUTM 010329051 i EUTM 011054954, zarejestrowane odpowiednio dla wódek w klasie 33 oraz różnych napojów w klasie 32 na rzecz Podlaskiej Wytwórni Wódek „POLMOS” S.A.
Nie jest to nic dziwnego. Na terytorium Unii Europejskiej obowiązuje tzw. zasada „kto pierwszy zgłosi, ten lepszy w prawie”. Te podmioty zgłosiły swoje znaki wcześniej. Co ciekawe, jeśli chodzi o znaki Podlaskiej Wytwórni Wódek „POLMOS” S.A, były one podstawą sprzeciwu wobec zgłoszenia Instytutu, doprowadzając do usunięcia spod ochrony towarów w klasie 32 (napoje bezalkoholowe i piwo) i 33 (napoje alkoholowe, wódka).
Prawna ochrona wizerunku znanych postaci
Specjalna ustawa dot. ochrony dorobku wybitnych jednostek nie są normą w polskim prawie. Ochrona czci i wizerunku Chopina jest tu wyjątkiem, pomimo popularności marek odwołujących się do znanych postaci, szczególnie w branży alkoholowej. Przecież wódką sygnowaną swoim imieniem może pochwalić się wielu wybitnych Polaków – Sobieski, Mickiewicz, Słowacki, Kazimierz Wielki, Sienkiewicz, Ogiński czy Chrobry i oczywiście wspomniany wyżej Chopin.
Fryderyk Chopin jest na tle tych innych postaci na tyle niezwykły, że jest znany na całym świecie. Koncerty Chopinowskie organizowane są do dziś i dzięki temu pamięć o pianiście dalej trwa, a co z za tym idzie jest narażona na wykorzystywanie i komercjalizację. Zrozumiała zatem wydaje się decyzja o powołaniu Instytutu, który dba o jego cześć. Rejestracja znaku towarowego CHOPIN była na moment zgłoszenia również dobrym krokiem – choć nie jest to rozwiązanie idealne, ani polskie, ani unijne prawo nie daje aktualnie lepszych alternatyw.
[1] Ustawa z dnia 3 lutego 2001 r. o ochronie dziedzictwa Fryderyka Chopina (tj. z dnia 11 sierpnia 2021 r., Dz.U. z 2021 r. poz. 1578)
[2] https://www.trademarkchopin.com/produkty
