15 cze Postępowania odrębne a postępowanie w sprawach własności intelektualnej
Niebawem minie rok od wejścia w życie przepisów o nowym postępowaniu odrębnym w kpc[1]. Jest to dobra okazja do pierwszych refleksji dotyczących stosowania tych regulacji. Wcześniej – przy okazji uchwalania przepisów – zajmowaliśmy się postępowaniem w sprawach własności intelektualnej.
W tym artykule zajmiemy się kwestią procesową z branży kreatywnej. Przedstawimy krótkie, lecz wyczerpujące, zestawienie dotyczące uzupełniającego stosowania przepisów o innych postępowaniach odrębnych w postępowaniu z zakresu własności intelektualnej. Mowa będzie wyłącznie o sprawach własności intelektualnej – zgodnie z definicją zawartą w art. 47989 § 1 i 2 kpc[2].
Zasada przyjęta w postępowaniu w sprawach IP – prawo własności intelektualnej a kpc
Zgodnie z nowym przepisem art. 47991 kpc w sprawach rozpoznawanych według przepisów działu o postępowaniu w sprawach własności intelektualnej, przepisy o innych postępowaniach odrębnych stosuje się w zakresie, w którym nie są one sprzeczne z przepisami w sprawach IP. Jest to jedynie uzupełniające stosowanie. Niekiedy ustawodawca decyduje się na szersze odesłania. Gdy zamierza odesłać kompleksowo, to stosuje zwrot „w zakresie nieuregulowanym swoje zastosowanie znajdują…”. Bardzo często możemy również spotkać sformułowanie o odpowiednim stosowaniu. Wówczas rozwiązanie zakresu tego enigmatycznego odesłania pozostawia się prawnikom. W omawianym dziś zagadnieniu ustawodawca posłużył się fortunnym i przejrzystym sformułowaniem, które każe nam oceniać wzajemną sprzeczność przepisów. Pod tym kątem przyjrzymy się tej kwestii bliżej.
O jakich postępowaniach dotyczących prawa własności intelektualnej mowa?
W kpc istnieje wiele postępowań odrębnych – poza postępowaniem w sprawach własności intelektualnej. Warto więc przeanalizować ich katalog. Odrzucono postępowania w sprawach rodzinnych, ubezpieczeń społecznych, czy z zakresu regulacji rynku. Wynika to z faktu, że na pierwszy rzut oka muszą być one sprzeczne ze sprawami spornymi własności intelektualnej. Nie wchodzą w zakres definicji sprawy własności intelektualnej przywołanej we wstępie. Tym samym omówimy zależność względem następujących postępowań odrębnych:
- postępowanie w sprawach gospodarczych,
- postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy,
- postępowanie nakazowe i postępowanie upominawcze,
- postępowanie uproszczone,
- elektroniczne postępowanie upominawcze,
- europejskie postępowanie nakazowe,
- europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń.
Zależność postępowań odrębnych względem postępowania w sprawach własności intelektualnej
Postępowanie w sprawach gospodarczych
Przepisy postępowania gospodarczego znajdują zastosowanie jedynie wtedy, gdy obie strony postępowania w sprawach własności intelektualnej, są przedsiębiorcami. Dodatkowo przedmiot sporu musi wchodzić w zakres prowadzonej przez tych przedsiębiorców działalności gospodarczej, a nie osobistej którejkolwiek ze stron. Wówczas powództwo wzajemne jest dopuszczalne – mimo że art. 4588 § 3 kpc wyłącza co do zasady tę instytucję w postępowaniu gospodarczym. Uwzględnić trzeba przepisy o szczególnych powództwach wzajemnych w sprawach o naruszenie prawa. Przywołana regulacja postępowania gospodarczego jest bowiem sprzeczna z bardziej szczegółową i nowszą regulacją z art. 479122 § 1 kpc. Przyjmuje się zatem pierwszeństwo postępowania w sprawach własności intelektualnej nad postępowaniem w sprawach gospodarczych[3].
Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy a prawo IP
Nie można wykluczyć pokrywania się spraw pracowniczych z własnością intelektualną. Taka sytuacja może mieć miejsce w przypadku np.:
- konieczności ustalenia autorstwa projektu wynalazczego,
- dochodzenia wynagrodzenia za korzystanie z wynalazku,
- naruszenia prawa własności intelektualnej przez stronę stosunku pracy.
Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy doznaje jednak w tym przypadku kilku ograniczeń, jak np.:
- pełnomocnikiem pracownika może być przedstawiciel związku zawodowego lub inspektor pracy albo pracownik zakładu pracy, w którym mocodawca jest lub był zatrudniony, o ile jest radcą prawnym, adwokatem albo rzecznikiem patentowym (por. art. 872 kpc),
- pełnomocnikiem pracodawcy niebędącego osobą prawną lub przedsiębiorcą może być również jego pracownik, o ile jest radcą prawnym, adwokatem albo rzecznikiem patentowym (por. art. 872 kpc),
- brak możliwości zgłoszenia powództwa ustnie (por. art. 466 kpc).
Postępowanie nakazowe i postępowanie upominawcze a własność intelektualna
Ze względu na przepisy ogólne, wspólne dla postępowania nakazowego jak i upominawczego, to zagadnienie omówimy razem. W pierwszej kolejności można zauważyć brak w sprawach własności intelektualnej repertorium na kształt rep. Nc. Oznacza to, że również w tych postępowaniach sprawy rejestruje się w repertorium GW (tak jak postępowanie zwyczajne). Powództwo wzajemne dopuszcza się z tych samych względów, jak to ma miejsce w sprawach gospodarczych.
Omawiane przepisy znajdą swoje zastosowanie tylko, gdy:
- powód dochodzi roszczenia pieniężnego lub innych rzeczy zamiennych (art. 4801 § 1 kpc),
- powód dochodzi umówionego wynagrodzenia za korzystanie z prawa własności intelektualnej,
- dochodzi do naruszenia prawa własności intelektualnej, ale powód dochodzi wyłącznie odszkodowania albo wydania korzyści lub zapłaty na cel społeczny.
Postępowanie uproszczone a postępowania na tle prawa własności intelektualnej
Przepisy postępowania uproszczonego nie znajdą zastosowania, ponieważ są sprzeczne z omawianym postępowaniem. W postępowaniu uproszczonym nie rozpoznaje się spraw należących do właściwości sądów okręgowych (art. 5051 § 2 pkt 1 kpc). Sprawy własności intelektualnej należą natomiast właśnie do wyłącznej właściwości sądów okręgowych (art. 47990 § 1 kpc).
Elektroniczne postępowanie upominawcze a prawo IP
Podobnie jak w przypadku postępowania uproszczonego, również sprawy IP nie będą trafiać przed oblicze e-sądu. Jest nim bowiem Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie. Sprawy własności intelektualnej należą natomiast właśnie do wyłącznej właściwości sądów okręgowych (art. 47990 § 1 kpc).
Europejskie postępowania nakazowe a sprawy z zakresu prawa własności intelektualnej
Przepisy rozporządzenia o europejskim nakazie zapłaty[4] znajdą swoje zastosowanie tylko, jeśli spełnione są warunki z tego rozporządzenia. W tym przypadku właściwość sądu okręgowego nie stoi na przeszkodzie (por. art. 50516 § 1 kpc). Podstawą roszczeń musi być jednak umowa stron (np. licencja). Europejskiego nakazu zapłaty nie można bowiem wydać w sprawie deliktowej, np. o naruszenie prawa własności intelektualnej (por. art. 2 ust. 2 lit. d rozporządzenia o europejskim nakazie zapłaty).
Europejskie postępowanie w sprawach drobnych roszczeń a postępowania z obszaru IP
Przepisy o postępowaniu w sprawach drobnych roszczeń znajdą zastosowanie tylko, jeśli spełnione są warunki z rozporządzenia 861/2007[5] (por. art. 50521 § 1 kpc). Możliwa do procedowania w tych dwóch pokrywających się postępowaniach, jest sprawa o zapłatę za naruszenie prawa własności intelektualnej. Wykluczona jest natomiast sprawa o ochronę dóbr osobistych (art. 2 ust. 2 lit. j rozporządzenia 861/2007). Właściwość wyłączna sądu okręgowego nie stoi na przeszkodzie (por. art. 50522 § 1 kpc). W sprawach drobnych roszczeń, jak sama nazwa wskazuje, musi istnieć granica, co jest owym „drobnym roszczeniem”. Obecnie jest to 5000 EUR. Przekłada się to na przymus zawodowej reprezentacji prawnej z postępowania własności intelektualnej. Jeśli równowartość wartości przedmiotu sporu wyniesie mniej niż 20 000 PLN, to zaistnieje przymus reprezentacji przez radcę prawnego, adwokata albo rzecznika patentowego (art. 872 kpc).
[1] Kodeks postępowania cywilnego (kpc) znowelizowano w tym zakresie ustawy z 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r., poz. 288 ze zm.)
[2] Omawiane przepisy stosuje się w sprawach o ochronę praw autorskich i pokrewnych, o ochronę praw własności przemysłowej oraz o ochronę innych praw na dobrach niematerialnych (sprawy własności intelektualnej). Sprawami własności intelektualnej są także sprawy o: 1) zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji; 2) ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług; 3) ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą.
[3] M. Rejdak, Postępowanie w sprawach własności intelektualnej jest samodzielne, „Rzeczpospolita” 15 kwietnia 2021 r.
[4] Rozporządzenie (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12 grudnia 2006 r. ustanawiające postępowanie w sprawie europejskiego nakazu zapłaty.
[5] Rozporządzenie (WE) nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiające europejskie postępowanie w sprawie drobnych roszczeń.
