03 paź Jak uregulować na B2B prawa autorskie? Przykład współpracy z agencją marketingową
Jeśli jako przedstawiciel wewnętrznego działu marketingu współpracujesz z zewnętrzną agencją marketingową, to najczęściej działasz w ramach tzw. umowy B2B (business to business). Jakie ryzyka rodzi dla Ciebie jako klienta taka forma współpracy? Jak uporządkować we współpracy B2B prawa autorskie? Sprawdź, czy zlecając wykonanie nawet elementów działań marketingowych, odpowiednio zabezpieczasz swój biznes.
Bardzo często w ramach tworzenia elementów kreatywnych kampanii reklamowej, czy nawet pojedynczych reklam rezultatem tych działań jest utwór. W rozumieniu prawnym utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. W praktyce może on mieć postać np. spotu wideo lub bannera reklamowego.
Wobec tego niezależnie od formy, jaką przybierze reklama, jeżeli będzie stanowiła przejaw działalności twórczej człowieka i będzie mieć indywidualny charakter, możemy nazwać ją utworem. Tym samym będzie ona chroniona przez prawo autorskie. Dlatego również we współpracy B2B prawa autorskie powinny być wprost regulowane w umowie z agencją.
Treść praw autorskich. Jaki zakres ochrony obejmują prawa autorskie?
Prawa autorskie dzielimy na prawa majątkowe oraz prawa osobiste. Autorskie prawa majątkowe, jak sama nazwa wskazuje, odnoszą się do ekonomicznych uprawnień z nich wynikających. Są one zbywalne, co umożliwia ich przeniesienie do danego utworu w całości albo w części na inny podmiot, zazwyczaj poprzez zawarcie umowy.
Czyli w praktyce Ty jako klient agencji reklamowej kupując dany utworów – tekst, plakat, banner reklamowy, katalog, projekt strony www – powinieneś nabyć również prawa majątkowe do rozporządzania tymi utworami aby móc swobodnie nimi dysponować i np. publikować zamówioną przez Ciebie reklamę.
Zasadą jest, że z mocy prawa to twórcy przysługują autorskie prawa majątkowe do utworu. Czyli jeśli nie podpiszesz stosownej umowy, prawa te pozostają przy agencji. Ty zapłacisz fakturę za dany utwór, ale nie nabędziesz do niego pełni praw. Co najwyżej będziesz licencjobiorcą tych praw, zgodnie z domniemaniem wynikającym z licencji, a w takiej sytuacji musisz liczyć się z ryzykiem możliwości wypowiedzenia licencji przez agencję.
Autorskie prawa osobiste to prawa o charakterze niematerialnym. Chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem. W szczególności, w ramach autorskich praw osobistych wyróżniamy prawo do:
- autorstwa utworu;
- oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
- nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
- decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
- nadzoru nad sposobem korzystania z utworu.
W umowie B2B prawa autorskie osobiste mogą zostać również zaadresowane poprzez wprowadzenie odpowiedniego postanowienia lub załączenie dodatkowego oświadczenia, że twórca zgadza się na brak wskazania swojego imienia i nazwiska pod utworem, co jest częstą praktyką w marketingowym środowisku. Trudno oczekiwać, że na małym banerze reklamowym wyświetlanym na ekranie telefonu będą dodatkowo wymienieni graficy agencyjni, którzy go stworzyli. Nie możesz jednak o istnieniu tych praw zupełnie zapominać, nawet jeśli zwyczaje branżowe są na Twoją korzyść jako klienta.
Jak konstruować umowę B2B z agencją, aby skutecznie nabyć prawa autorskie?
Jak już wspomniałam, najczęściej, aby doszło do przeniesienia autorskich praw majątkowych do utworu konieczne jest zawarcie umowy przenoszącej te prawa.
W tym zakresie musisz pamiętać przede wszystkim o następujących kwestiach:
- umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności – poza złożeniem własnoręcznych podpisów na umowie, skuteczne będzie również zawarcie umowy opatrzonej kwalifikowanymi podpisami elektronicznymi; zastosowanie innych rodzajów podpisów elektronicznych nie wywoła skutku przeniesienia; nie wystarczy również samo opłacenie faktury agencji za utwór;
- konieczne jest określenie, jakich utworów umowa dotyczy – nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości;
- należy wskazać, na jakich polach eksploatacji dochodzi do przeniesienia praw – zakres pól eksploatacji został wskazany w art. 50 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, przy czym nie jest to katalog zamknięty;
- umowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia;
- określenie wynagrodzenia za przeniesienie praw, w tym wskazanie, jakich pól dotyczy wynagrodzenie – jeżeli nie zostanie to uregulowane w umowie, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji;
- określenie zakresu terytorialnego i czasowego przeniesienia autorskich praw majątkowych;
- warto także sprecyzować zasady dotyczące autorskich praw osobistych – korzystnie dla Ciebie jako klienta jest ustalić w umowie zobowiązanie do niewykonywania przez twórców autorskich praw osobistych, a także zezwolić na ich wykonywanie przez nabywcę w imieniu twórcy[1].
Nie zapomnij o prawach zależnych do utworu!
Nabycie autorskich praw majątkowych to nie wszystko. Jeżeli planowany jest dalszych rozwój brandu albo kolejna odsłona kampanii opartej na pierwotnym motywie może dojść do powstania utworu zależnego. Utworem zależnym jest opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja.
Przykładowo kupujesz od agencji projektu billboardu, plakat i roll-up z danym motywem wizualnym. Ale w kolejnym roku kalendarzowym chcesz przeprowadzić tę kampanie ponownie z użyciem dodatkowych narzędzi, na przykład bannerów online oraz ulotek. W tym przypadku banner online i ulotka będą właśnie utworami zależnymi (nowymi, ale bazującymi na pierwotnym motywie). Utwór zależny jest odrębnym przedmiotem prawa względem utworu pierwotnego, ale nie oznacza, to że jest zupełnie od niego oderwany.
Zasadą jest, że dla stworzenia utworu zależnego nie jest wymagana zgoda twórcy utworu pierwotnego, natomiast dla rozporządzania i korzystania z tego utworu zależnego już tak. Oznacza to, że możesz na podstawie projektów kupionych od agencji stworzyć nowy materiał, ale już jego rozpowszechnianie, czyli na przykład publikacja w social mediach, bez zgody twórcy nie będzie dopuszczalna.
W tym zakresie istotne jest, aby umowa B2B zawierana z agencją obejmowała również kwestię praw zależny i przenosiła je na Ciebie.
Pamiętaj, że nawet posiadając zgodę twórcy na rozpowszechnianie i korzystanie z utworu zależnego, ustawa nakłada obowiązek wymienia twórcy i tytułu utworu pierwotnego na egzemplarzach opracowania. Tę kwestię możemy regulować w ramach osobistych uprawnień, o których pisałam powyżej.
Podsumowanie – jak uporządkować we współpracy B2B prawa autorskie
Konstruowanie umów regulujących kwestie dotyczące praw autorskich do utworu wymaga dużej wiedzy i doświadczenia w tworzeniu tego typu umów, ale także znajomości specyfiki branży marketingowej. Po Twojej stronie pierwszy i najważniejszy krok to świadomość konieczności nabycia praw od agencji, czyli twórcy utworów. Jeżeli masz problem z tym, jak usystematyzować we współpracy B2B prawa autorskie, skontaktuj się z nami. Wesprzemy Cię w procesie przygotowania i negocjowania umowy z agencją.
[1] Dominujący pogląd uznaje, że zasada niezbywalności i niezrzekalności praw osobistych nie wyklucza możliwości zobowiązania się przez twórcę do niewykonywania wobec określonej osoby danego prawa osobistego lub zezwolenia jej na wykonywanie tego prawa w jego imieniu; tak m.in. A. Michalak (red.), Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, Warszawa 2019, art. 16 za J. Barta, R. Markiewicz, w: Barta, Markiewicz, Komentarz PrAut, 2011, s. 166–167; wyr. SA w Warszawie z 14.5.2007 r., I ACa 668/06, OSA 2008, Nr 12, poz. 39.
