14 kwi Czy znak towarowy może być utworem? Ochrona prawnoautorska oznaczeń
Zgodnie z definicją z ustawy prawo własności przemysłowej [1] znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa, możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony.
Znaki towarowe występują najczęściej w postaci słownej, graficznej i słowno-graficznej. Można też zarejestrować znak dźwiękowy, multimedialny lub w postaci deseniu. Ustawa nie przewiduje tutaj zamkniętego katalogu. Jeśli przedsiębiorca zgłosi swój znak towarowy do odpowiedniego urzędu, może uzyskać prawo ochronne wynikające z jego rejestracji. Możliwe jednak, że to prawo nie jest jedynym źródłem ochrony, która przysługuje mu w odniesieniu do tego oznaczenia.
Utwór a znak towarowy – co chroni prawo autorskie?
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim i prawach pokrewnych[2] utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.
Podobnie jak w przypadku definicji znaku towarowego, lista utworów wymienionych w ustawie jest jedynie przykładowa. Są to między innymi utwory literackie, naukowe, plastyczne, fotograficzne i architektoniczne. Utwór może zatem stanowić zarówno artykuł, obraz, jak i krzesło. Utwory muszą jednak spełniać przesłankę twórczości, czyli stanowić dzieło:
- indywidualne (w którym jest widoczne tak zwane „osobiste piętno twórcy”), oraz
- oryginalne (będące efektem własnej twórczości).
W przeciwieństwie do znaków towarowych, aby dzieło było chronione prawem autorskim, jego twórca nie musi dopełniać żadnych formalności i zgłaszać go do urzędu. Ochrona prawnoautorska przysługuje „z automatu” – od momentu uzewnętrznienia utworu.
Czy każdy znak towarowy może być utworem?
Jak wynika z przytoczonych definicji, nic nie stoi na przeszkodzie, żeby grafika lub slogan, które mają być przedmiotem zgłoszenia znaku towarowego, były jednocześnie utworami. Potwierdza to także treść art. 1 ust. 2 pwp. Wynika z niego możliwość korzystania z tak zwanej ochrony kumulatywnej.
Nie każdy znak towarowy może być utworem i nie każdy utwór może zostać zarejestrowany jako znak towarowy. Proste, jednowyrazowe oznaczenia słowne lub nieskomplikowane grafiki ciężko bowiem uznać za twórcze. Z drugiej strony – istnieje wiele utworów, które zupełnie nie nadają się do odróżniania towarów i usług. Jednak w wielu przypadkach znak towarowy, który jest wystarczająco fantazyjny i oryginalny, będzie podlegał także ochronie wynikającej z prawa autorskiego. Tym samym w wielu przypadkach znak towarowy będzie mógł być jednocześnie utworem.
Znak towarowy jako utwór – co to oznacza w praktyce?
Co do zasady, przy zgłoszeniu znaku towarowego obowiązuje zasada „kto pierwszy, ten lepszy”. Jeśli podmiot A zgłosi znak towarowy, a dwa miesiące później bardzo podobny znak dla podobnych towarów i usług zgłosi podmiot B, ten pierwszy będzie mógł sprzeciwić się późniejszemu zgłoszeniu. Dlatego warto chronić swój znak na jak najwcześniejszym etapie.
Może jednak dojść do sytuacji, w której prowadzący działalność posługuje się stworzonym przez siebie oznaczeniem, a inna osoba postanawia zarejestrować identyczny lub bardzo podobny znak towarowy. W takich okolicznościach warto zastanowić się, czy oznaczenie to spełnia wspomnianą przesłankę twórczości i stanowi utwór.
Zgodnie z artykułem 1321 ust. 1 pkt 1 pwp podstawę sprzeciwu wobec zgłoszenia znaku towarowego może stanowić między innymi naruszenie praw osobistych lub majątkowych osób trzecich w wyniku używania znaku. Do takich praw należą między innymi autorskie prawa majątkowe. Jeśli osoba, która używała takiego orzeczenia jako pierwsza, jest jego twórcą albo nabyła do niego autorskie prawa majątkowe, może wnieść sprzeciw wobec zgłoszenia znaku towarowego na tej podstawie.
Znak towarowy i prawo autorskie – umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych
Opisana kwestia jest istotna także z perspektywy zgłaszającego, który postanowił zlecić grafikowi przygotowanie logotypu, a następnie postanowił zarejestrować ten logotyp jako znak towarowy. Jeśli nie zadbał on o zawarcie z grafikiem umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych do logotypu, w dalszym ciągu pozostają one po stronie grafika. Na tej podstawie grafik (zakładając, że przygotowany przez niego logotyp stanowi utwór), może sprzeciwić się zgłoszeniu tego znaku towarowego. Po rejestracji może podjąć próbę jego unieważnienia.
W związku z tym bardzo ważne jest, aby na etapie prac nad oznaczeniem, którego chcemy używać i które chcemy zarejestrować jako znak towarowy, zadbać o to, żeby prawa do niego przysługiwały właśnie nam.
[1] Ustawa Prawo własności przemysłowej z dnia 30 czerwca 2000 r. (Dz.U. z 2020 r. poz. 286 z późn. zm.), dalej: pwp.
[2] Ustawa o Prawie autorskim i prawach pokrewnych z dnia 4 lutego 1994 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1231 z późn. zm.).
