05 sty Co grozi za naruszenie patentu – skutki naruszenia patentu
Spory o naruszenie patentu i kary za naruszenie patentu to bardzo aktualne tematy. W internetowych historiach liderzy produkcji telefonów komórkowych przegrywają spory patentowe, a odszkodowania wypłacają, dostarczając drugiej stronie ciężarówki wypełnione drobnymi monetami.
To jednak miejskie legendy. Nie dowiemy się z nich, co grozi za naruszenie patentu. Jakie są więc konsekwencje naruszenia cudzego patentu?
Skutki naruszenia patentu – krajowe prawo patentowe
Przy ocenie skutków naruszenia prawa własności intelektualnej, trzeba przede wszystkim pamiętać, że ocena naruszenia patentu jest zwykle domeną prawa krajowego. Oznacza to, że spory dotyczące patentów rozpatrują sądy krajowe, a sankcje za naruszenie patentu są również właściwe danemu krajowi. Konsekwencje naruszenia patentu mogą być więc inne w Polsce, inne w Niemczech, a jeszcze inne we Francji. Takie postanowienia zawiera również Konwencja o patencie europejskim[1]:
Art. 64 ust. 3 Każde naruszenie patentu europejskiego traktuje się zgodnie z ustawodawstwem krajowym.
Wyjątkiem od tej zasady będzie patent jednolity – i rozstrzygający spory dotyczące tego patentu Jednolity Sąd Patentowy, o czym pisaliśmy m.in. tutaj. Kiedy wejdzie w życie jednolita ochrona patentowa? Ma takie szanse już od 1 czerwca 2023 r.
Naruszyłem cudzy patent – co dalej? Skutki naruszenia patentu w Polsce
W prawie polskim dla oceny konsekwencji naruszenia patentu podstawowe znaczenie ma art. 287 ustawy Prawo własności przemysłowej[2]. Jeżeli naruszamy cudzy patent, to jego właściciel może żądać:
- zaniechania naruszania,
- wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści.
Dodatkowe możliwości właściciel patentu uzyskuje, jeżeli doszło do zawinionego naruszenia. W takim przypadku może również żądać naprawienia wyrządzonej szkody:
- na zasadach ogólnych albo
- poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innej kwoty właściwej za uzyskanie zgody za korzystnie z wynalazku.
Jeżeli dojdzie do procesu, sąd może jeszcze orzec o podaniu orzeczenia do publicznej wiadomości. Dodatkowo sąd może[3] zadecydować o produktach naruszających patent lub o środkach i materiałach wykorzystanych do ich wytworzenia. Ustawa wprost wymienia trzy możliwości, na podstawie których sąd może nakazać:
- wycofać produktu z obrotu,
- przyznać produkt właścicielowi patentu,
- zniszczyć produkty.
Jak długo właściciel patentu może dochodzić swoich praw w związku z naruszeniem? Właściciel patentu może dochodzić swoich praw w ciągu 3 lat od momentu, w którym dowiedział się o naruszeniu i osobie, która się dopuszcza takich działań[4]
Naruszenie patentu a zaniechanie naruszania
Właściciel patentu może żądać, aby inne osoby przestały naruszać jego patent. Jest to zwykle podstawowe żądanie właściciela patentu. Występując z takim żadaniem, chce, aby inni respektowali jego prawo do wyłącznego korzystania z rozwiązania ujawnionego w patencie. Monopol patentowy powinien przynależeć tylko właścicielowi patentu. Inne podmioty nie powinny go naruszać. Sąd może więc nakazać zaprzestania dokonywania określonych działań lub zachowań. Orzeczenie może zabezpieczać też właściciela w przyszłości, gdy zachodzi prawdopodobieństwo, że sprawca naruszenia patentu będzie kontynuował działania.
Naruszenie patentu a wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści
W ramach wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści właściciel patentu może żądać sumy pieniężnej odpowiadającej każdej korzyści[5] osiągniętej przez naruszyciela patentu. Sama korzyść nie musi wiązać się ze stratą (zubożeniem) właściciela patentu. Korzyścią jest nie tylko zysk naruszyciela w związku z naruszeniem cudzego patentu, ale też oszczędność, jaką uzyskał, nie ponosząc kosztów opłat licencyjnych. Podczas procesu wyliczenie kwot związanych z bezpodstawnie uzyskanymi korzyściami może przysporzyć niemałych trudności.
Zawinione naruszenie i obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody a naruszenie cudzego patentu
Na zawinione naruszenie składają się dwie kwestie[6]:
- bezprawność, czyli wkroczenie w zakres monopolu patentowego bez zgody właściciela patentu oraz
- wina naruszyciela, przy czym, oceniając winę, muszą wystąpić jej następujące elementy:
- naruszyciel wiedział o istnieniu patentu albo co najmniej powinien był wiedzieć zachowując należytą staranność, co przy publicznych rejestrach prowadzonych przez Urząd Patentowy RP i domniemaniu, że każdy wie, co się w nich znajduje[7], nie jest problematyczne;
- naruszyciel wiedział, że zastosowane przez niego rozwiązanie techniczne wchodzi w zakres monopolu patentowego i stanowi jego naruszenie; ta okoliczność będzie podlegała szczegółowej ocenie – z jednej strony będzie łatwo ją wykazać, jeżeli do naruszenia dojdzie ewidentnie, a naruszyciel wprost i bezpośrednio powtórzy cechy techniczne ujęte w patencie; z drugiej jednak strony udowodnienie tej przesłanki będzie trudne, jeżeli naruszyciel zastosuje chociażby dla części cech technicznych patentu ich ekwiwalenty, techniczne odpowiedniki realizujące ten sam rezultat pod względem rodzaju i jakości.
Jeżeli możemy stwierdzić, że do naruszenia patentu doszło w sposób zawiniony, to naprawienia szkody wyrządzonej naruszeniem patentu można żądać przez jeden ze sposobów:
- na zasadach ogólnych albo
- poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innej kwoty właściwej za uzyskanie zgody za korzystnie z wynalazku.
W przypadku naprawienia szkody na zasadach ogólnych musi zaistnieć normalny związek przyczynowo-skutkowy – między naruszaniem patentu a szkodą, którą poniósł właściciel patentu. Szkoda obejmuje rzeczywiste straty, jak też utracone korzyści. W jej zakres, jak wskazuje literatura[8], może wchodzić wiele kosztów:
- koszty wykrywania naruszeń patentu,
- koszty dokonywania zakupów kontrolowanych w celu stwierdzenia naruszenia,
- koszty badań eksperckich produktów dla stwierdzenia, czy wchodzą one w zakres patentu,
- koszty dostosowania działalności przedsiębiorstwa do sytuacji, gdy na rynku pojawił się podmiot naruszający patent.
Po drugiej stronie, jeżeli doszło do zawinionego naruszenia patentu, stoi odszkodowanie w formie ryczałtu – kwoty odpowiadającej opłacie licencyjnej. Dla właściciela patentu wykazanie odpowiednich kwot, związanych z udzielanymi licencjami, może być łatwiejsze niż dowodzenie wysokości różnych kosztów przy odszkodowaniu na zasadach ogólnych. Kwota dochodzona przez właściciela patentu może być tutaj niższa niż koszty wchodzące w zakres szkody.
Podanie orzeczenia do publicznej wiadomości w przypadku naruszenia patentu
Innym rodzajem konsekwencji wynikającej z naruszenia cudzego patentu jest podanie orzeczenia lub jego części do publicznej wiadomości. Przez podanie do publicznej wiadomości rozumie się publikacje w prasie i w Internecie. Podmiot naruszający patent może mieć obowiązek publikacji na własnej stronie internetowej niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia.
Skutki naruszenia patentu w telegraficznym skrócie
Podsumowując, naruszyciel patentu musi się więc liczyć nie tylko z koniecznością zapłaty na rzecz właściciela patentu. Na skutek publikacji orzeczenia może mierzyć się też z pogorszeniem wizerunku. Dodatkowymi i dotkliwymi skutkami naruszenia patentu może być konieczność wycofania produktów z obrotu bądź ich zniszczenia.
Z tymi konsekwencjami trzeba się liczyć przy zakończeniu procesu. Nie można jednak zapominać, że również po stronie naruszyciela prowadzenie sporu wiąże się z kosztami. Jak wskazywaliśmy w artykule, koszty prowadzenia procesu mogą oscylować między 50 000 zł, a 100 000 zł na każdy rok trwania procesu.
Niezależnie od tego, czy dochodzimy swoich praw z patentu, czy zarzuca się nam jego naruszenie, obsługa procesu wymaga często wsparcia interdyscyplinarnego zespołu specjalistów. Nasza kancelaria pomaga zarówno właścicielom patentu, których prawa zostały naruszone, jak również podmiotom, którym zarzuca się dokonanie takiego naruszenia. Spory patentowe to skomplikowane postępowania – nie warto ryzykować samodzielnym działaniem. Warto zaufać ekspertom!
[1] Konwencja o udzieleniu patentów europejskich (Konwencja o patencie europejskim), sporządzona w Monachium dnia 5 października 1973 r., zmieniona aktem zmieniającym artykuł 63 Konwencji z dnia 17 grudnia 1991 r. oraz decyzjami Rady Administracyjnej Europejskiej Organizacji Patentowej z dnia 21 grudnia 1978 r., 13 grudnia 1994 r., 20 października 1995 r., 5 grudnia 1996 r. oraz 10 grudnia 1998 r., wraz z Protokołami stanowiącymi jej integralną część, Dz.U 2004 nr 79 poz. 737.
[2] Ustawa z 30 czerwca 2000 roku Prawo własności przemysłowej (Dz. U. 2021 poz. 324), dalej jako PWP.
[3] Art. 286 PWP.
[4] Art. 289 PWP.
[5] Żelechowski Ł., w: Żelechowski Ł. (red.) Komentarze Prawa Prywatnego, Tom VIIIB, Prawo Własności Przemysłowej, Komentarz, s.1185.
[6] Ibidem, s.1192.
[7] Art. 228 ust. 4 PWP.
[8] Ibidem, s. 1194.
