24 kwi Czy patent pool pomoże w wynalezieniu szczepionki na koronawirusa?
W poprzednim wpisie przedstawiłem różne inicjatywy osób, które tworzą sprzęty, drukując je na drukarkach 3D. Wymienione osoby lub podmioty pomagające branży medycznej nie są jednak właścicielami praw własności przemysłowej. A czy osoby lub podmioty, które są właścicielami np. patentów, mogą pomóc w obecnej sytuacji (poza powstrzymaniem się od nadużywania swoich praw)?
Tak, oczywiście, że mogą! Za patentem lub innym prawem własności przemysłowej zwykle stoją wcześniejsze prace badawczo-rozwojowe. Elementem opisu patentowego jest też szczegółowy opis danej technologii pozwalający każdemu znawcy danej dziedziny wprowadzić ją w życie. Tym samym prawa własności intelektualnej skutecznie pomagają też przekazywać wiedzę na temat najbardziej aktualnych innowacji. Wystarczy tylko zgoda na korzystanie z danej technologii.
Problem może jednak pojawić się w momencie gdy okaże się, że wiele różnych firm jest właścicielami patentów, które są kluczowe do tworzenia danych urządzeń lub leków. Jeżeli te firmy nie współpracują ze sobą, koszty produkcji urządzeń lub leków, które są chronione, mogą być nadmiernie wysokie. Rozwiązaniem problemów tego rodzaju może być stworzenie zasobu patentowego, ang. Patent pool.
Do stworzenia takiego zasobu zachęcają różne organizacje, jak chociażby WHO. Co ciekawe, podobne rozwiązania były proponowane jako recepta na epidemię wywołaną przez koronawirusa SARS-CoV[1]. Zaraz, czy ta nazwa nie brzmi znajomo? Przecież obecna pandemia jest wywołana koronawirusem SARS-CoV-2! Jeżeli udało się w ten sposób w przypadku pierwszego wirusa, może też się uda z jego sequellem?
A co to jest patent pool?
Zasób patentowy (patent pool) jest zbiorem składającym się z co najmniej dwóch patentów. Zbiór powstaje w wyniku zawarcia umowy lub umów przez co najmniej dwa podmioty będące uprawnionymi z tytułu tychże patentów. W takich umowach podmioty tworzące zasób postanawiają o udostępnieniu patentów sobie nawzajem oraz podmiotom trzecim[2]. Jeżeli ta definicja nie do końca pozwala Wam wyobrazić sobie, co może powstać na skutek powstania zasobu patentowego, może pomoże podanie przykładów takich zasobów, które są naszą codziennością. Do takich zaliczyć można chociażby technologie DVD, MPEG-2 czy też Bluetooth. Ich licencjonowanie odbywa się właśnie w ramach zasobów patentowych (patent pools)
Problem polega jednak na tym, że wtedy, w przypadku epidemii SARS-CoV, nie udało się stworzyć zasobu patentowego zgodnie z przywołaną definicją. W przypadku tzw. SARS pool mieliśmy do czynienia jedynie ze zgłoszeniami patentowymi, a nie patentami już udzielonymi. Był to więc pool zawierający rozwiązania, które nie miały pewności, że uzyskają ochronę[3]. Wtedy, niestety, nie udało się stworzyć prawdziwego zasobu patentowego, ale to nie oznacza, że tamte wysiłki poszły na marne.
Co się odwlecze to nie uciecze
Od końca epidemii SARS upłynęło 17 lat. Mimo upływu lat, cały czas były i są zgłaszane nowe wynalazki dotyczące leczenia SARS. Na dzisiaj udzielono takich patentów ponad 140[4]. Mając na uwadze, że obecny wirus, SARS-CoV-2, używa tego samego receptora jak SARS (ACE2)[5] możliwe jest wykorzystanie wyników wcześniejszych badań nad SARS-CoV przy pracy nad szczepionką przeciwko obecnemu wirusowi. Pomóc może z pewnością też to wszystko, co zostało wynalezione i zgłoszone/opatentowane przez ostatnich 17 lat.
W tym przypadku byłaby więc szansa na powstanie patentowego SARS-CoV-2 poolu zgodnego z definicją zasobów patentowych. Niewykluczone, że do takiego zasobu byłyby włączone też nowe zgłoszenia, które powstają na podstawie aktualnych badań. Należy pamiętać, że proces uzyskania patentu jest długi. Ogłoszenie o zgłoszeniu wynalazku następuje zazwyczaj ok. 18 miesięcy po zgłoszeniu. Oznacza to, że jeżeli badania rozpoczęły się na początku epidemii w Chinach, czyli pod koniec ubiegłego roku, publikacja zgłoszenia związanego z SARS-CoV-2 nie nastąpiłaby wcześniej niż w czerwcu 2021 roku…
…czy już rozumiecie, dlaczego tak często słyszymy w mediach, że na szczepionkę będziemy musieli poczekać do 2021 roku?
Przedsiębiorcy z branży medycznej poświęcą wiele, żeby wynaleźć szczepionkę na nowego wirusa, ale też nie będą szczędzić środków, aby swoją innowację jak najlepiej zmonetyzować. A najlepszym sposobem na monetyzację wynalazków jest uzyskanie na nie ochrony patentowej. Niestety procedura uzyskania patentu zajmuje sporo czasu.
Jak to wygląda dzisiaj?
Może jednak dobrze byłoby zakończyć ten artykuł z większą doza pozytywnych wiadomości o tym, co dzieje się już tu i teraz, a nie gdybać o 2021 roku. Zarząd the Medicines Patent Pool[6] zdecydował się tymczasowo rozszerzyć swoje działania na wszelkie technologie, które mogą pomóc w walce z COVID-19. Medicines Patent Pool zbiera również dane dotyczące patentów na produkty i rozwiązania używane w testach medycznych związanych z wirusem SARS-CoV-2 i udostępnia je w swojej bazie danych.
Brzmi jak nieco okrężna droga, ale może w taki sposób zostanie zawiązany zasób patentowy związany ze zwalczaniem wirusa SARS-CoV-2? A może taki zasób patentowy powstanie na skutek zrzeczenia się firm z egzekwowania swoich praw wynikających z patentów? Taka sytuacja miała miejsce miesiąc temu w przypadku firmy Abbvie, która zrobiła tak w stosunku do leku Kaletra, który może pomóc w leczeniu zarażonych wirusem SARS-CoV-2. Innym przykładem jest Open COVID Pledge – w ramach tej inicjatywy, cześć uprawnionych z tytułu patentów mogących mieć znaczenie dla walki z wirusem zdecydowała się je udostępnić w formie tzw. patent pledge[7].
Tarcza patentowa
Jeżeli mielibyście jakieś inne pytania związane z zasobami patentowymi lub chcielibyście się do nas zwrócić o pomoc, bo nie jesteście pewni co do prawnych konsekwencji Waszych działań związanych z walką z wirusem, przypominamy o naszej inicjatywie pro bono. TARCZA PATENTOWA to nasze zobowiązanie do nieodpłatnej pomocy prawnej w zakresie prawa własności intelektualnej dla wszystkich, którzy nieodpłatnie wspierają polską służbę zdrowia.
[1] C.E. Correa, Case 2. The SARS case. IP fragmentation and patent pools, w: G. Van Overwalle, Gene Patents and Collaborative Licensing Models, Cambridge University Press 2009, s. 43.
[2] R. Sikorski, Funkcjonowanie zasobów patentowych w prawie konkurencji Unii Europejskiej, 2013.
[3] E. Levy, E. Marden, B. Warren, D. Hartell, I. Filate, Patent pools and genomics: navigating a course to open science?, 2010, s.92
[4] https://www.lens.org/lens/collection/179947?v=analysis#pub_year:line,jurisdiction:map,applicant:logo-grid,type:pie,inventor:bar,owner:logo-grid
[5] https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0092867420302294
[6] Niech Was nie zmyli ta nazwa – to nie jest patent pool per se, tylko organizacja wspierana przez ONZ, która zajmuje się ułatwianiem w dostępie, ale i pomaganiem w obniżaniu cen leków mających na celu leczenie HIV czy zapalenie wątroby typu C – https://medicinespatentpool.org/who-we-are/
[7] Por. J. L. Contreras (red.), Patent Pledges – Global Perspectives on Patent Law’s Private Ordering Frontier, Edgar 2017.
